Τετάρτη 26 Ιανουαρίου 2011

ΘΕΑΤΡΟ FORUM



«Θέατρο μπορούν να κάνουν όλοι, ακόμα και οι ηθοποιοί»
«Θέατρο μπορεί γίνει παντού, ακόμα και στο θέατρο»

Το Θέατρο Φόρουμ βασίζεται σε αληθινές ιστορίες που διηγούνται οι συμμετέχοντες και που αναφέρονται σε μια έντονη στιγμή καταπίεσης και αδικίας που έζησαν και στην οποία δεν κατάφεραν να αντιδράσουν αν και το επιθυμούσαν.
Το είδος αυτό του θεάτρου φόρουμ, μπορεί να λάβει χώρα όχι μόνο σε θέατρα αλλά και σε διάφορα μέρη όπως πλατείες, πολιτικές συγκεντρώσεις, συνελεύσεις εργατών, κοινωνικά κεντρα και καταλήψεις, σχολεία, πολιτιστικούς συλλόγους, χωριά και πόλεις.
Μπορεί να παρουσιαστεί είτε από επαγγελματίες ηθοποιούς είτε από τον οποιονδήποτε.
Η ενδιαφερόμενη ομάδα ασκείται στη θεατρική έκφραση, η οποία όπως είπαμε είναι ένα είδος γλώσσας που μπορεί να μαθευτεί απ’ όλους.
Στόχος είναι να δραματοποιηθούν οι εμπειρίες αυτές των συμμετεχόντων με επίκεντρο μια μορφή καταπίεσης, μια αδικία, ένα πρόβλημα (που μπορεί να αναφέρεται στο χώρο της δουλειάς, της οικογένειας, στη γραφειοκρατία, στην καταστολή, στις προσωπικές σχέσεις, στους κομματικούς μηχανισμούς, στο ρατσισμό, στη σεξουαλική παρενόχληση, κ.λ.π.), στο οποίο όμως δίνεται μια πολιτική - κοινωνική διάσταση, μια αναγνωρίσιμη για το κοινό μορφή. Το Θέατρο Φόρουμ ξεκινάει από το προσωπικό για να ασχοληθεί με την πολιτική, την καθολική διάσταση του προσωπικού.
Ο καθένας μας μπορεί να σκεφτεί τώρα μια στιγμή τέτοια, όπου έζησε μια στιγμή ανυπόφορης αδικίας, όπου θα ήθελε να κάνει κάτι πολύ παραπάνω από το να σιωπήσει, αλλά δεν τα κατάφερε, γιατί δεν ήξερε πως να αντιδράσει ή υπολόγισε ότι δεν είχε τα απαραίτητα προσόντα ή ότι δεν είχε τη δύναμη τη δεδομένη στιγμή.
Οι ιστορίες αυτές λοιπόν έχουν άσχημη κατάληξη, εφόσον ο Καταπιεζόμενος- πρωταγωνιστής δεν καταφέρνει να αντιδράσει στην καταπίεση του Καταπιεστή ή των Καταπιεστών-ανταγωνιστών.
Στο σημείο αυτό ζητείται η συνδρομή του κοινού.
Η ιστορία ξαναπαίζεται και με την προτροπή του Joker («μεσολαβητή»), ο οποίος στέκεται μεταξύ του κοινού και των ηθοποιών, οι θεατές μπορούν να διακόψουν τη δράση, φωνάζοντας «στοπ», εάν δεν συμφωνούν με το πώς φέρεται ο πρωταγωνιστής.
Μπορούν σ’ αυτό το σημείο να προτείνουν μια λύση, μια στρατηγική ανατροπής της αδικίας, ή μια συμπεριφορά.
Οι ηθοποιοί μπορούν να συνεχίσουν και ο Καταπιεσμένος - πρωταγωνιστής μπορεί να προσπαθήσει να ερμηνεύσει, συχνά όχι απόλυτα επιτυχημένα, την πρόταση των θεατών. Δεν είναι εύκολο αυτό γιατί μπορεί κάποιος για παράδειγμα να προτείνει «Παίξτο πιο επιθετικά», το οποίο μπορεί να λάβει χίλιες ερμηνείες.
Μπορεί όμως να σηκωθεί ο θεατής από τη θέση του, να διασχίσει –με πολύ κόπο αρχικά αλλά με μεγάλη ευχαρίστηση εν συνεχεία- τον αόρατο αλλά πολύ συγκεκριμένο και σχεδόν αήττητο τοίχο που χωρίζει το κοινό από τη σκηνή και να αντικαταστήσει τον Καταπιεσμένο, προτείνοντας τη λύση του όχι με τα λόγια αλλά με συγκεκριμένες, θεατρικές βεβαίως, πράξεις.
Να μεταβληθεί δηλαδή από παθητικός θεατής (spectator) σε spect-actor, θεατής–ηθοποιός. Δεν είναι απαραίτητο να έχει κανείς εμπειρία σαν ηθοποιός –αυτό που χρειάζεται είναι ιδέες για να λυθεί αποτελεσματικά ένα πρόβλημα. Είναι φυσικό κανείς να νιώθει αμηχανία ή τρακ, αλλά αν δεν σηκωθεί κανένας η ιστορία, η οποία συνήθως προκαλεί θυμό σε όσους την παρακολουθούν, θα επαναληφτεί ίδια και απαράλλαχτη όπως την πρώτη φορά και ο ''Καταπιεστής'' θα νικήσει και πάλι.
Η ιστορία ξαναπαίζεται πολλές φορές, καθώς οι προτάσεις που φτάνουν από το κοινό πολλαπλασιάζονται και δοκιμάζονται στην πράξη.
Συζητήσεις, διαφωνίες, ακόμα και διενέξεις, πραγματοποιούνται με φίλτρο τη θεατρική πράξη, η οποία αποδεικνύεται ιδιαίτερα αποτελεσματική για την εξεύρεση της πηγής του προβλήματος και των εναλλακτικών προτάσεων για την αντιμετώπιση της καταπίεσης, προτάσεις που θεατές και ηθοποιοί μπορεί να μην είχαν σκεφτεί μέχρι τότε.
Υπάρχουν βέβαια κάποιοι κανόνες: δεν γίνονται αποδεκτές οι «μαγικές» λύσεις, να εξαφανιστεί π.χ. ως δια μαγείας ένα πρόσωπο ή να γίνει σεισμός, και δεν μπορούν να αντικατασταθούν από τους θεατές οι Καταπιεστές, γιατί κι αυτό θα αποτελούσε «μαγική» λύση.
Οι Καταπιεστές, από την άλλη, με την αντικατάσταση του Καταπιεζόμενου-πρωταγωνιστή από τους διάφορους θεατές, δεν επιτρέπεται να μαλακώσουν χωρίς λόγο, αλλά με οδηγό πάντοτε την κυρίαρχη ιδεολογία του προσώπου που ερμηνεύουν, αυτοσχεδιάζουν και δρουν όπως θα δρούσε σε αντίστοιχη περίπτωση το αφεντικό, ο καταπιεστής σύζυγος, ο μπάτσος, η καταπιεστική μάνα, ο φαλλοκράτης προϊστάμενος, ο νταής της τάξης, κλπ.
Ο Joker χωρίς να επιβάλλει την άποψή του μπορεί να κρίνει εάν οι προτεινόμενες λύσεις είναι «μαγικές» και να προτρέψει για την επινόηση άλλων λύσεων.
Φόρουμ έχουν παρουσιαστεί μέχρι τώρα σε πολύ διαφορετικές μεταξύ τους συνθήκες: σε χωριά ακτημόνων στη Βραζιλία, όπου θίγονται θέματα σύγκρουσης με το γαιοκτήμονα ή με τις παραστρατιωτικές ομάδες των καθεστώτων, σε εργοστάσια και σε πλατείες χωριών στην Ευρώπη, όπου συχνά κυριαρχούν θέματα κοινωνικού ελέγχου και οικογένειας, σε σχολεία, όπου εξετάζονται θέματα της δυναμικής της ομάδας, του κοινωνικού αποκλεισμού.

Ένα παράδειγμα Θεάτρου Φόρουμ:

Κατά τη διάρκεια ενός Φόρουμ στην Πίζα της Ιταλίας σ’ ένα κοινωνικό κέντρο, παρουσιάστηκαν τρεις ιστορίες στο κοινό από την ομάδα που ετοίμασε το Φόρουμ, με τρία διαφορετικά θέματα:
Μια σκηνή καταπίεσης από τη γραφειοκρατία και τους αλλοτριωμένους υπαλλήλους
μιας δημόσιας υπηρεσίας.
Μια σκηνή καταπίεσης μιας νοικοκυράς από το σύζυγό της.
Μια σκηνή όπου οι αστυνομικοί καταχρώμενοι την εξουσία τους επιβάλλουν εξευτελιστική σωματική έρευνα σε δύο νέους με «απαράδεκτη» αμφίεση.
Το κοινό που ήταν εντελώς ανομοιογενές, αποτελούμενο από αντισυμβατικούς θαμώνες του κοινωνικού κέντρου, μέχρι συνταξιούχους, οικογενειάρχες και νοικοκυρές, κάτοικους της γειτονιάς, επέλεξε να ασχοληθεί με την ιστορία της καταπίεσης μέσα στην οικογένεια, αφού το αναγνώρισαν με πλειοψηφία ως πρόβλημα που τους αφορά.
Οι απόψεις των πραγματικών νοικοκυρών που ήταν μεταξύ των θεατών και που όντως μπορεί να είχαν υπάρξει θύματα ανάλογων καταπιέσεων, αναμετρήθηκαν με τις απόψεις φεμινιστριών, που απορρίπτουν το θεσμό τις οικογένειας αλλά που είχαν ίσως βιώσει μέσω των μανάδων τους ανάλογες σκηνές.
Όλοι, νοικοκυρές, νέες κοπέλες, οικογενειάρχες, γέροι και παιδιά παίρνοντας το ρόλο της καταπιεσμένης νοικοκυράς, προσπάθησαν να εκτρέψουν την κατάσταση και να δώσουν λόγο στην μεσήλικη γυναίκα που ως τότε, ως μόνη άμυνα, διέθετε το πολύ-πολύ την γκρίνια.
Συνέβη σε κάποιους θεατές που θεώρησαν πολύ απλή την αντιμετώπιση της κατάστασης, όταν βρέθηκαν στη σκηνή με την ποδιά της νοικοκυράς και απέναντι από έναν σύζυγο, που φυσικά – όπως όλοι οι καταπιεστές – ήξερε να ελίσσεται, να συνειδητοποιήσουν ότι τα πράγματα είναι δύσκολα και ότι πρέπει να εφεύρουν στρατηγικές και να κάνουν μεγάλη προσπάθεια να ξεπεράσουν το ρόλο της νοικοκυράς και να νικήσουν την καταπίεση.
Να εγκαταλείψει το σύζυγο, να τον εκπλήξει αγκαλιάζοντας τον τρυφερά, να του γράψει ένα γράμμα, να τον κάνει να ζηλέψει, να χρησιμοποιήσει με πονηριά την κόρη ή την πεθερά, να του εξηγήσει με λογικά επιχειρήματα ότι δε θα έπρεπε να της φέρεται έτσι, να τον βρίσει, να τον ειρωνευτεί, να τον αγνοήσει, να αλλάξει ένα μικρό δεδομένο της καθημερινής της συμπεριφοράς –λύσεις που δοκιμάστηκαν όλες και απορρίφθηκαν ή επιδοκιμάστηκαν ανάλογα με την αποτελεσματικότητά τους.
Και φυσικά άπειρο γέλιο, εκνευρισμοί, συγκίνηση, πλάκα, βαθιές σκέψεις και έντονα συναισθήματα.
Όλα όσα προσπαθεί συνήθως να μεταδώσει στο κοινό το παραδοσιακό θέατρο, αλλά σπάνια το πετυχαίνει σε τέτοιο βαθμό. Και όλα αυτά με πολύ πετυχημένες θεατρικές ερμηνείες από ανθρώπους που ούτε το είχαν φανταστεί ότι θα έπαιζαν ποτέ θέατρο.
Οι θεατές βγαίνοντας από το «θέατρο» ανακάλυψαν ότι καταρχήν το πρόβλημα είναι υπαρκτό, ότι είναι κοινό σε πολλά σπίτια, ότι διαφορετικοί άνθρωποι το έχουν αντιμετωπίσει με τους πιο διαφορετικούς τρόπους, και ότι δεν αρκεί κανείς να πει «είμαι εναντίον», γιατί στην πράξη, στην αντιπαράθεση με τον Καταπιεστή κάτω από τις δεδομένες συνθήκες είναι που παρουσιάζονται οι δυσκολίες.
Η υπόθεση του Θεάτρου Φόρουμ είναι ότι η ενέργεια και οι ιδέες που προκύπτουν από τη θεατρική πράξη μπορούν να εμπλουτίσουν την καθημερινή ζωή με λύσεις και να μας ενδυναμώσουν στην αντιμετώπιση των εκάστοτε Καταπιεστών μας.
Μπορεί δηλαδή να αποτελέσει το θέατρο έναν χώρο όπου ανακαλύπτεται ο τρόπος σκέψης των θυμάτων και των θυτών, έναν χώρο πρόβας της αλλαγής, όπου προβάρονται θεωρίες και ιδεολογίες στην πράξη, όπου αυτογνωσία, προσωπική και κοινωνική συνείδηση πραγματώνεται μέσω του πολλαπλού καθρέφτη που παρέχει το βλέμμα των άλλων.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου